दैनिक हजारौ ब्यक्ती असनको चोकबाट चारैतिरको गल्लीमा छिर्ने गर्छन् । यो असन बजार हिजो आज शुरू भएको बजार होइन । आठसय बर्ष भन्दा पहिले देखी नै यस ठाउमा बजार लाग्ने गर्थ्यो । भनिन्छ यो बजारमा खोज्न जान्यो भने सबै थोक पाइन्छ ।
असं (असन)को एउटा किंवदन्ती छ । थिमिको एक ब्यापारीले बाँसको नोलमा चामल बोकेर ल्याएकोमा थाकेर यहि ठाउमा बिसाएछ । पछि चामल बोक्न खोज्दा उचाल्न नसकेर छोडेर गएछ । घर पुगेपछि श्रीमतीले खोई चामल भनि सोध्दा अनसं भनेछ । अनसं भनेको नेवारीमा त्यही भनेको थियो । पछि परिवार नै आएर लग्न खोज्दा पनि चामल लग्न सकेन र तान्त्रिक देखाउदा अन्नपूर्ण देवी जमिनमा भएको ले यस्तो भएको यहा मन्दिर बनाउनु पर्छ भने । यसपछि अन्नपूर्णको मन्दिर बनाइयो । अनसं भन्दा भन्दै पछि असं भएको भन्ने कथा प्रचलित छ ।
तस्विरमा भएको माछा यहि असन चोकमै छ । यसको पनि आफ्नै कथा छ । परापूर्वकालमा ज्योतिषीय गणना गर्दा आकाशबाट माछा खस्ने साइत निस्केछ । धेरै ज्योतिषले धेरै ठाउँ देखाएछ । अन्तमा दुइजनामा एकले असन अर्कोले टुडिखेलको महांकालमा भन्न थालेछ । अन्तमा यहि असनमा खसेको र त्यसैको प्रतिकको रूपमा ढुङ्गाको माछा बाहिर राखेर खसेको असली माछा जमिन मुनि गाडेको भनिन्छ । ढुङ्गाको माछा भएकोले यसलाई नेवारीमा न्यालोंह भन्ने गरिन्छ ।
ति दुइ ज्योतिष वास्तवमा साख्खै बाबु छोरा भएको तर बाबुले छोरा स्विकार नगर्दा बिरानो शहरमा हुर्किएको र ज्योतिषमा बाबु जस्तै धुरन्धर भएको भन्ने किंवदन्ती पनि प्रचलित छ ।
मल्लकालमा ज्योतिषीय गणना गर्दा यहि न्यालोंहलाई नै केन्द्र मान्ने गर्दथे । लिच्छवी कालमा महांकाललाई केन्द्र मानेर ज्योतिषीय गणना गरिने गरे पनि पछि ज्योतिषीय गणनाहरुमा त्रुति देखिए पछि असंको न्यालोंहलाई मान्ने थालेको विश्वास गरिन्छ । यस न्यालोंहलाई मीन भैरवका रुपमा पनि पूजा गर्ने गरिन्छ ।
मल्लकालमा ज्योतिषीय गणना अनुसार महांकाल मकर राशि, अन्नपूर्ण देवी कुम्भ राशि, भेडासिं मेष राशि तथा न्यालोहँ मीन राशिका रुपमा स्थापित भएका हुन ।
यहि असन इलाकामा मानदेवको नामांकित ढुङ्गेधारा भेटिएकोले यो स्थानलाई लिच्छवीकालसम्मको गणना गर्ने गरिन्छ ।
